Ιστορικό Σχολείου

Το Σχολείο που σήμερα ονομάζεται Λύκειο Α΄ Εθνάρχη Μακαρίου Γ΄ και στεγάζεται σε ένα σύμπλεγμα νεοκλασικών κτηρίων στο κέντρο της Πάφου, απέναντι από τον Δημόσιο Κήπο, το Δημαρχείο, τη στήλη 28ης Οκτωβρίου και τη Δημοτική Βιβλιοθήκη, είναι το "ιστορικότερο" (με την έννοια της αρχαιότητος και της εμπλοκής στην Ιστορία της Κύπρου) Σχολείο της Πάφου.

Το Λύκειο Α΄ λειτούργησε από το 1888, καθώς προέκυψε από το "ελληνικό τμήμα" του Αρρεναγωγείου Κτήματος, ιδρυτής του οποίου υπήρξε ο Τηλέμαχος Καλλονάς. Τότε χρησιμοποιούνταν και οι όροι "Σχολαρχείο", "Ελληνική Σχολή", "Ελληνικό Σχολείο". Το Σχολείο μετατράπηκε σε Ημιγυμνάσιο το σχολικό έτος 1905-1906. Από το 1924 λειτούργησε ως εξατάξιο Γυμνάσιο με την ονομασία "Γυμνάσιο Πάφου Α΄". Το 1977 η ονομασία του μετατράπηκε σε "Α'  Γυμνάσιο Εθνάρχη Μακαρίου Γ΄".  Ως Λύκειο λειτούργησε από το 1983, παίρνοντας την ονομασία που φέρει μέχρι σήμερα.

Το Σχολείο έχει διακριθεί για την προσφορά του στους αγώνες της σύγχρονης ιστορίας μας. Πολλοί οι ήρωες - μαθητές του, που συνειδητά εγκατέλειψαν τις τάξεις, για να γραφτούν στις τάξεις του αγώνα για ελευθερία. Πολλοί και οι απόφοιτοι του Σχολείου που αγωνίστηκαν στους εθνικούς αγώνες. Το 1913 ο Πέτρος Χατζηαργυρού σκοτώθηκε πολεμώντας για την άλωση των Ιωαννίνων στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Στην εξέγερση των Οκτωβριανών το 1931, οι μαθητές και οι καθηγητές του Γυμνασίου της Πάφου έδωσαν μάχη κατά των Άγγλων αποικιοκρατών. Τον Ιούνιο του 1953, μαζί με μαθητές άλλων εκπαιδευτηρίων της Πάφου, οι μαθητές του Σχολείου οργάνωσαν διαδηλώσεις με σκοπό να σαμποτάρουν τους εορτασμούς για τη στέψη της βασίλισσας της Αγγλίας Ελισάβετ.  Ο δεκαπεντάχρονος τότε Ευαγόρας Παλληκαρίδης κατέβασε την αγγλική σημαία από τα Προπύλαια του Ιακωβείου Γυμναστηρίου, ενώ η σύγκρουση των μαθητών με δυνάμεις της Αστυνομίας και του Στρατού γενικεύτηκε. Στην τότε αγγλοκρατούμενη Κύπρο, που προετοίμαζε τον αγώνα της απελευθέρωσής της, πολλοί οι μαθητές που στρατολογήθηκαν. Ανάμεσά τους ο Παλληκαρίδης, που έφυγε τον Δεκέμβριο του 1955 από το Σχολείο για να πολεμήσει, αφήνοντας αποχαιρετιστήριο γράμμα - εγερτήριον σάλπισμα στους συμμαθητές του. Ο Παλληκαρίδης απαγχονίστηκε στις Κεντρικές Φυλακές στις 14 Μαρτίου του 1957. Στα επόμενα δύσκολα χρόνια, βαρύ φόρο αίματος πλήρωσε το Λύκειο Α΄ σε πεσόντες. Το μνημείο των πεσόντων μαθητών του Σχολείου απεικονίζει ένα τολμηρό μαθητή με τη σάκα του να πετροβολά ένα λιοντάρι.

Το Σχολείο μας, ήδη από τα χρόνια της ιδρύσεώς του ως Σχολαρχείου, ξεκίνησε παράδοση και στις θεατρικές παραστάσεις. Το 1889 ο Καλλονάς με τους μαθητές του ανέβασαν σε πρόχειρη σκηνή που είχε στηθεί το δράμα "Η ζωή ενός χαρτοπαίκτου". Από το 1939 το Λύκειο Α΄ ανεβάζει αρχαίες τραγωδίες και άλλα θεατρικά έργα, οργανώνει μουσικοφιλολογικές εσπερίδες και φιλοξενεί εξέχουσες προσωπικότητες του Πνεύματος.

Το 2005 το Σχολείο επεκτάθηκε κτηριακά, ενώ γιόρτασε τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Ελληνικού Γυμνασίου Πάφου, παρουσιάζοντας τη διασωθείσα ιστορία του σε μια λαμπρή εκδήλωση και ένα πολύτιμο τόμο που περιλαμβάνει αφιερώματα και φωτογραφικό υλικό και που φέρει τον τίτλο "ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ - ΛΥΚΕΙΟ Α΄ ΕΘΝΑΡΧΗ  ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ΄ ΠΑΦΟΥ, Εκατό φωτεινά χρόνια". Έκτοτε το Σχολείο ακολουθεί μια πορεία πολιτιστικής αναβάθμισης. Από το 2012, εδώ λειτουργεί το Μουσικό Λύκειο Πάφου, ενώ από το 2015-2016 το Αθλητικό Λύκειο. Τον Σεπτέμβριο του 2014 διαμορφώθηκε και εγκαινιάστηκε η τάξη του ήρωα-μαθητή Ευαγόρα Παλληκαρίδη ως μουσειακή αίθουσα.

Οι πόρτες του Σχολείου παραμένουν πάντοτε ανοικτές για μεγάλες προσωπικότητες της Πολιτικής, των Γραμμάτων, του Πολιτισμού, για άλλα εκατό φωτεινά χρόνια.